Vervolgverhaal: fietsen in een coronajaar

[bdr]

Die behoefte was er wel aan het begin van de 21e eeuw, toen er drie witte tuibruggen van de Spaanse architect Santiago Calatrava in de polder verschenen, met de namen Harp, Citer en Luit. [knip]
Aan de Calatravabruggen hangt inmiddels een prijskaartje van 50 miljoen euro, inclusief herstel en onderhoud (zie hier). Ook met andere creaties heeft deze architect inmiddels een zekere reputatie opgebouwd: station Luik Guillemins (driemaal zo duur als begroot), een brug over het Canal Grande in Venetië (langere bouwperiode, hogere kosten en een rolstoelonvriendelijk ontwerp) en een vervoersknooppunt op Ground Zero, dat de New York Times omschreef als een 'Soaring Symbol of a Boondoggle' (zie hier).

Ik heb het nogal voor Calatrava dus ga ik even dit mooie topic verstoren met een paar kanttekeningen. Ten eerste vind ik het jammer dat discussies over nieuwe infrastructuur zich steeds toespitsen op de kosten en voorbijgaan aan de esthetiek. Ik vind dat Calatrava over het algemeen elegante gebouwen ontwerpt. Als wat ik in Luik Guillemins zag representatief is voor de rest dan zijn ze bouwkundig goed gedetailleerd zijn en functioneel, d.w.z. goed leesbaar voor de gebruiker. Als je het station Luik Guillemins vergelijkt met het station van Leuven (dat ongeveer in dezelfde periode vernieuwd werd) dan voel je toch dat de architecturale kwaliteit van Luik van een hoger niveau is.

Wat kosten betreft moet ik terugdenken aan een gesprek met een oude studiegenoot die ik een tijd geleden ontmoette. Hij bleek als calculator te werken voor een grote aannemersgroep in België en moest zodoende berekeningen maken voor offertes voor grote publieke bouwwerken. Hij vertelde me dat de groep zich meer en meer richting "bouwen en uitbaten" richtte omdat met louter bouwen niets meer te verdienen was. De enige manier om geld te verdienen aan een overheidsbesteding was op voorhand een team van juristen los te laten op het uitgegeven bestek om te kunnen inschatten waar meerkosten konden aangerekend worden.

Wat de kosten van Luik Guillemins betreft, deze werden origineel ingeschat op 150 miljoen, uiteindelijk is het 310 miljoen geworden. Waarom? "Met betrekking tot het project van het nieuwe station van Luik-Guillemins bleven, volgens de NMBS, de budgetten beheerst van zodra de interventieomtrek definitief werd vastgelegd, en stemt het uitvoeringsbudget overeen met het budget zoals geraamd door de diensten van de NMBS en van Infrabel die instaan voor de opvolging van de uitvoering." Jacqueline Galant, minister van Overheidsbedrijven 2015. Ter vergelijking: de renovatie en uitbreiding van Antwerpen Centraal heeft 400 miljoen gekost.

[keesswart]

Luik Guillemins vind ik zelf ook een mooi station. Ik ben er enkele malen overgestapt op treinen van en naar Maastricht, Brussel en Luxemburg. Voor zo'n groot station op een knooppunt van internationale spoorverbindingen lijkt 310 miljoen euro mij geen buitensporig hoog bedrag als het een fraai en goed functionerend eindresultaat oplevert. Zo heeft de verbouwing van Rotterdam Centraal alles bij elkaar meer dan 600 miljoen euro gekost, en dat was wel conform de begroting (zie hier en hier). Misschien is de ene Maasstad ook wat behendiger in maken van begrotingen dan de andere.
Een hoofdstation van een grote stad is wel wat anders dan een drietal bruggen in - jawel - Hoofddorp. Calatrava inhuren voor een paar bruggen over de Hoofdvaart en de Nieuwe Bennebroekerweg is wel een erg chique vlag op een modderschuit .

[Wim]

Werken van Calatrava zijn eigenlijk zonder uitzondering schitterend. Daar zullen volgende generaties heel blij van worden, dus van mij mag het wat kosten. Waar ik me veel meer zorgen over maak zijn de toenemende aantallen grote dozen in het landschap met distributiecentra en andere gruwelijk lelijke bedrijfspanden.

[keesswart]

Waar ik me veel meer zorgen over maak zijn de toenemende aantallen grote dozen in het landschap met distributiecentra en andere gruwelijk lelijke bedrijfspanden.

Daar staat de Haarlemmermeer dus ook vol mee. Genoeg om beeldbepalend te zijn voor deze polder. Met een paar sierlijke bruggen hef je dat niet op.

Werken van Calatrava zijn eigenlijk zonder uitzondering schitterend. Daar zullen volgende generaties heel blij van worden, dus van mij mag het wat kosten.

Dan moeten die werken wel een beetje onderhoudsarm zijn. De bruggen bij Hoofddorp begonnen al snel na de oplevering flink te roesten.

In NRC-Handelsblad was 7 jaar terug te lezen: 'In heel Europa was de Spaanse architect Calatrava veelgevraagd. Nu regent het klachten over complexe, ondeugdelijke ontwerpen die te duur uitvallen. Morgen staat hij in Italië terecht.'

In dit artikel worden de gebreken genoemd van een aantal kunstwerken. Over een brug in Venetië: Bovendien blijven de kosten oplopen doordat de 94 meter lange brug „chronisch ziek” is, aldus de aanklacht. Hij moet „constant in de gaten gehouden worden” en er „zijn reparaties nodig die niet horen bij normaal onderhoud”.

Over een congresgebouw in Oviedo: In Oviedo werd Calatrava deze zomer al veroordeeld tot betaling van 3,2 miljoen euro. De architect ontwierp voor de Noord-Spaanse stad een congresgebouw, waarvan de tribune en de zonnewering kort na opening scheuren begonnen te vertonen.
In een rechtszaak, waarin de hoofdaannemer en Calatrava elkaar onderling voor miljoenen aanklaagden, oordeelde de rechter dat de architect de meeste schuld droeg. De affaire is nog niet ten einde: de gemeente laat uitzoeken of het hele gebouw eigenlijk wel veilig is.

Over een megaproject in Valencia: Deze ‘Stad der Kunsten en Wetenschappen’ kostte met 1,1 miljard euro vier keer zoveel als aanvankelijk begroot. Het is een van de redenen dat de regioregering inmiddels technisch failliet is.
Calatrava streek in totaal 94 miljoen euro op voor de klus. Ook voor een toren die hij wel tekende, maar waarvoor door alle kostenoverschrijdingen uiteindelijk geen geld meer was om hem te bouwen. Pikant detail: zijn honorarium werd berekend als percentage van de finale bouwkosten.

De Catalaanse columnist Joan Baril neemt het voor Calatrava op: Calatrava is niet uit zichzelf naar Venetië afgereisd. Iemand heeft hem gebeld, in de watten gelegd en gedacht dat zijn werk vet electoraal gewin zou opleveren. Maar toen kwamen de bezuinigingen en stroomden de straten vol verontwaardigden. En nu wordt hij aan de schandpaal genageld, niet onder druk van wijze critici, maar door het opportunisme van de politicus die liever tegen zijn burgers uitroept: ‘Kijk niet naar mij. Ik ben het niet geweest. De schuld ligt bij deze onbetrouwbare Spanjaard en oplichter.”

Ik denk dat Baril wel een punt heeft en ik vermoed dat het in de Haarlemmermeer ook zo is gegaan. Het zou me niet verbazen als de bestuurders die verantwoordelijk zijn voor de roestende designbruggen, ook hebben toegestaan dat er tientallen foeilelijke bedrijfsdozen uit de grond werden gestampt en totaal niet geïnteresseerd waren in het aanleggen en onderhouden van een fatsoenlijk netwerk van fietspaden.
Ik vraag me ook af of er van tevoren wel met een kritische deskundige blik naar de ontwerpen van Calatrava wordt gekeken. Iemand met verstand van zaken zou een hoop miskleunen kunnen ontdekken voordat met de bouw wordt begonnen. Wat dat betreft, zijn bruggen net fietsen. Dat een stalen constructie snel kan gaan roesten als het op een winderige plek en hemelsbreed 12 km van de Noordzee wordt neergezet, had ik zelf ook kunnen bedenken...

[Wim]

Daarom wordt zelfs bij woonhuizen altijd een apart constructiebureau ingebracht dat de techniek bekijkt/berekent. Als er in Nederland iets gebouwd wordt door een buitenlandse architect is dat denk ik in vrijwel alle gevallen een Nederlands constructiebureau dat bekend is met lokale omstandigheden en regels. Voor Nederland moet ik zeggen dat ik de stellige indruk heb dat de inbreng van de gemeentelijke diensten voor bouw en woningtoezicht wel een stuk minder intensief is geworden. Verder tre ft opdrachtgevers soms ook blaam: wie voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten vraagt om moeilijkheden. Bij zo'n project moet je ook zelf voor goed projectmanagement/toezicht zorgen. Wat allemaal onverlet laat dat Calatrava misschien wel een paar extra ingenieurs in dienst had mogen nemen.

[Leon]

Een hoofdstation van een grote stad is wel wat anders dan een drietal bruggen in - jawel - Hoofddorp. Calatrava inhuren voor een paar bruggen over de Hoofdvaart en de Nieuwe Bennebroekerweg is wel een erg chique vlag op een modderschuit .

De agglomeratie Luik is geen grote stad. Ja, qua ruimtebeslag is Luik gigantisch, maar als je het inwoneraantal vergelijkt met de grootte van de broek die ze qua ruimtebeslag aanhebben dan zie je iets heel anders.
Van die grote broek maken ze vervolgens, misschien zonder het zelf te weten, weer gebruik om de indruk te wekken belangrijk te zijn.

[keesswart]

Een hoofdstation van een grote stad is wel wat anders dan een drietal bruggen in - jawel - Hoofddorp. Calatrava inhuren voor een paar bruggen over de Hoofdvaart en de Nieuwe Bennebroekerweg is wel een erg chique vlag op een modderschuit .

De agglomeratie Luik is geen grote stad.

De stad zelf heeft 200.000 inwoners, het hele stedelijk gebied telt er 600.000 en de provincie eromheen circa 1,1 miljoen. Voor Rotterdam zijn al deze cijfers 3x zo hoog. Per inwoner is Luik Guillemins dan inderdaad anderhalf keer zo duur als Rotterdam Centraal.

[derdekeer]

De agglomeratie Luik is geen grote stad.

En Luik-Guillemins is niet bepaald een bijzonder druk station. Ik vind het wel mooi, maar ook een obscene hoeveelheid geld voor een station waar op een weekdag ongeveer 18 000 mensen de trein nemen. Dat is evenveel als in Brugge, maar minder en zelfs veel minder dan Leuven, Gent, Antwerpen. De Brusselse stations laat ik buiten beschouwing.
In Wallonië verwerken Namen en Ottignies meer reizigers op een weekdag. En je kunt het hele stationsgebouw van Ottignies kwijt in een klein hoekje van Luik-Calatrava.

[keesswart]

Zaterdag 13 jun 2020; fietsen van Leiden naar Breukelen; 71 km



Tien dagen later gaan we weer een weekend fietsen. Allereerst naar theetuin 't Woutje tussen Hazerswoude en Alphen aan den Rijn.



En dan verder oostwaarts door de Nieuwkoopse Plassen naar de kronkelende Meije. Daar treffen we een antieke wegwijzer aan, die nu dienst doet als tuinornament. Wel heeft het aangehechte oranje plaatje met 'Amsterdam' erop (ter gelegenheid van de Olympische Spelen in 1928) een likje verf nodig (zie ook dit topic).



Met een zelfbedieningspontje steken we de Grecht over.



We pauzeren bij De Haar, het grootste kasteel van Nederland. Sinds kort is het weer open voor bezoekers, maar nu hebben we daar geen tijd voor. Het zou nu wel lekker rustig zijn, met timeslots en veel minder toeristen.



In 1887 stond hier nog een grote romantische ruïne.



Drie jaar later erfde baron Étienne van Zuylen van Nyevelt van de Haar deze ruïne van zijn vader. Deze baron was getrouwd met barones Hélène de Rothschild, een erfgename uit de Franse tak van een rijke bankiersfamilie. Dit huwelijk tussen een joodse Rothschildt en een katholieke Van Zuylen was in strijd met alle tradities, net als hun besluit om kasteel De Haar volledig te herbouwen (zie hier en hier). Bouwmeester werd Pierre Cuypers, die toen net het Rijksmuseum en het Centraal Station van Amsterdam had voltooid.
Van buiten zijn onmiskenbaar de contouren van het oude kasteel behouden. Het interieur werd van alle gemakken voorzien: warm en koud stromend water, centrale verwarming, elektriciteit, een Turks bad, een hypermoderne keuken en een personenlift.

Op een kaart uit 1900 ligt het dorp Haarzuilens nog pal voor de ruïne van kasteel De Haar.



In 1914 ligt het dorp ten oosten van het kasteel. De oude plek is onderdeel van het kasteelpark geworden. Alleen de voormalige dorpskerk is vlak naast het kasteel blijven staan.



In 2019 liggen De Haar en Haarzuilens nog net buiten de rafelranden van de stad Utrecht. Ten westen van het kasteelpark wordt een nieuw parkbos aangelegd (zie hier).



's Avonds eten we bij vrienden in Breukelen, waar we ook blijven overnachten. In hun achtertuin en - dit jaar voor het eerst - in onze tent!

(wordt vervolgd)

[Marjan]

Waar ik me veel meer zorgen over maak zijn de toenemende aantallen grote dozen in het landschap met distributiecentra en andere gruwelijk lelijke bedrijfspanden.

Schaamteloze lelijkheid sprak Adriaan Geuze in zomergasten 2015 over de lelijkheid gezien vanaf de snelweg.
Mac Donalds, kantoren, distributie centra.

Een mooi mens, jammer dat mensen als hij niet gevraagd worden naar hun mening voor er gebouwd wordt.
Rond Emmeloord bv is ontzettend veel land veranderd in blokkendozen. Arme weidevogels.

[keesswart]

Zondag 14 jun 2020; fietsen van Breukelen naar leiden; 53 km



De volgende ochtend steken we met een fietspont het Amsterdam-Rijnkanaal over. Hier doen we onze mondkapjes op, want de schipper is streng. Twee wielrenners die geen mondkapje bij zich hebben en hun gezichten met een shirt willen bedekken, mogen niet aan boord en moeten omrijden via de brug, 2,5 km verderop.



Het lukt ons steeds weer om ook redelijk dicht bij huis nog onbekende wegen en paden te vinden, zoals hier bij het Woerdense Verlaat.



Bij Noorden zien we tussen de bebouwing een glimp van de Nieuwkoopse Plassen. Op een vlot staat iets met de contouren van een knaagdier. Ik vermoed een artist impression van een otter, die hier sinds enkele jaren weer terug is (zie hier).



De Nieuwkoopse plassen zijn vanaf de 16e eeuw ontstaan door vervening en nu het laatste restant van een verveningsgebied dat in de 19e eeuw nog doorliep naar Mijdrecht en Vinkeveen. Op het kaartje hieronder uit 1850 is het karakteristieke patroon van legakkers en petgaten goed te zien.



Ook direct ten noorden van Nieuwkoop hebben veenderijen gelegen, die al in de 18e eeuw door turfstekers waren uitgeveend. Kort na 1800 is dit gebied omdijkt, drooggelegd en verkaveld.



Rond 1900 zijn ook de veenmoerassen rond Mijdrecht veranderd in droogmakerijen, waarvan de laagste delen 6 m onder NAP liggen. Het oude, niet uitgeveende land ligt rond 1,5 m onder NAP. Dijken en kades liggen nog wat hoger, rond 0 m NAP. Een route die vaak in en uit een droogmakerij komt, levert dus meer hoogtemeters op dan een route die vooral de dijken volgt.



Op de kaart van 1960 zijn de Nieuwkoopse Plassen het laatste niet drooggelegde moeras ten zuiden van Mijdrecht. Mijdrecht, Wilnis en Nieuwkoop zijn nog bescheiden dorpen in het Groene Hart.



Op de kaart hieronder uit 2019 is te zien dat Mijdrecht en Wilnis flink zijn uitgedijd en dat de blokvormige contouren van een distributiecentrum (hier XPO Logistics) en een meubelboulevard zich al aan het uitzaaien zijn in het Groene Hart. Wel in een van de laagstgelegen delen van de Polder groot Mijdrecht, zodat deze kantoordozen snel onder zullen lopen wanneer er weer eens een veendijk bij Wilnis doorbreektt:

https://www.youtube.com/watch?v=FsPTR_Va3lg

Wie de streetview van de Industrieweg in Mijdrecht afspeelt, kan zien hoe de laatste karakteristieke boerderij en een houten arbeiderswoning staan te verkrotten tussen de FC Tuinmeubelen en de Keuken Kampioen.



De Nieuwkoopse Plassen zijn een van mijn favoriete schaatsgebieden. Zoals hieronder in 2009, met betrouwbaar ijs en een prachtig berijpt landschap.



In Aarlanderveen is een hobbyboer lekker therapeutisch bezig.



Net voordat het gaat regenen, zijn we weer terug in Leiden.

En zo eindigt deel 1 van dit vervolgverhaal. Voordat ik verder ga, las ik even een pauze in om tijd voor andere dingen te maken, vervolgens mijn foto-archief in te duiken en dan deel 2, de zomermaanden, in de steigers te zetten.
Verder wens ik iedereen vooral een gezond einde van dit gekke jaar en veel fietsplezier in het nieuwe jaar.

[PatrickL]

Bedankt voor het mooie verslag. Ik heb er van genoten.

[Fedor]

Heerlijk genoten weer van de verhalen en foto's

[Fedor]

Wie de streetview van de Industrieweg in Mijdrecht afspeelt, kan zien hoe de laatste karakteristieke boerderij en een houten arbeiderswoning staan te verkrotten tussen de FC Tuinmeubelen en de Keuken Kampioen.

Ik dacht dat het sarcastisch bedoeld was qua bedrijfsnamen maar het is echt zo

https://www.google.nl/maps/@52.2066107, ... 384!8i8192

[Carl]

Bij Noorden zien we tussen de bebouwing een glimp van de Nieuwkoopse Plassen. Op een vlot staat iets met de contouren van een knaagdier.

Ik zie er eerder een marterachtige in, dus...

Ik vermoed een artist impression van een otter, die hier sinds enkele jaren weer terug is

Je had ook gewoon kunnen zeggen dat je uren had staan posten tot je een otter uit het water zag komen die even op een boomstam ging zitten!

Groetjes,

Carl

[caran]

Bedankt voor je mooie reis,door eigen land
Ik heb hier van genoten

[keesswart]

Bij Noorden zien we tussen de bebouwing een glimp van de Nieuwkoopse Plassen. Op een vlot staat iets met de contouren van een knaagdier.

Ik zie er eerder een marterachtige in, dus...

Toen ik de foto nam, dacht ik eerst aan een bever of een beverrat, die ik ergens anders wel eens heb gespot, maar naderhand werd het knaagdier toch een roofdier.

Ik vermoed een artist impression van een otter, die hier sinds enkele jaren weer terug is

Je had ook gewoon kunnen zeggen dat je uren had staan posten tot je een otter uit het water zag komen die even op een boomstam ging zitten!

Dat is zelfs de boswachter hier nog niet gelukt . Ontmoetingen met echte otters zijn hier tot nu toe een privilege voor automobilisten, en dat loopt voor de otter zelden goed af (zie hier).

[keesswart]

Wie de streetview van de Industrieweg in Mijdrecht afspeelt, kan zien hoe de laatste karakteristieke boerderij en een houten arbeiderswoning staan te verkrotten tussen de FC Tuinmeubelen en de Keuken Kampioen.

Ik dacht dat het sarcastisch bedoeld was qua bedrijfsnamen maar het is echt zo

https://www.google.nl/maps/@52.2066107, ... 384!8i8192

Zoiets verzin ik niet. De realiteit is vaak gekker dan een fantast kan bedenken

[keesswart]

Hoog tijd voor een vervolg. In 2020 hebben we ook mooie tochten gemaakt in de zomer, toen het virus bijna weg leek te zijn, en in het najaar, toen we weer terug bij af waren. Beelden van die tochten laat ik later nog wel zien. Ik denk niet dat iemand nu, aan het begin van de zomer, op herfstkleuren en paddestoelen zit te wachten. Liever laat ik nu eerst wat van de afgelopen drie maanden zien. We beginnen in april, toen we weer een week gingen fietsen.

Zondag 11 april 2021; fietsen van Leiden naar Brielle; 63 km



Een nieuwe lente, een nieuwe tocht. Net als een jaar geleden, zitten we in een lockdown. Er is nu zelfs een avondklok. Eerst al vanaf 8 uur 's avonds, maar sinds eind maart mogen we tot 10 uur buiten zijn. Toch is nu niet alles zo streng als tijdens de eerste lockdown. In 2020 mocht aanvankelijk niet gekampeerd worden zonder eigen sanitair, nu mogen campings met gedeeld sanitair wel open zijn. In sommige regio's - zoals Zeeland - mochten in het begin zelfs hotels en appartementen niet beschikbaar zijn voor toeristische overnachtingen. Dat is nu anders. Gasten zijn in 2021 overal welkom om te overnachten. Café's en restaurants mogen echter - net als de vorige lente - alleen open zijn voor afhaalmaaltijden, coffee-to-go en dergelijke. Zelfs de terrassen zijn niet toegankelijk. Alles wat je afhaalt, moet je elders consumeren. In je hotelkamer of tent, of buiten op straat. Picknickbanken die toevallig in de buurt van een café staan, zijn nog maar zelden leeg.

Er zit al wekenlang kou in de lucht, maar dat houdt ons niet meer tegen om er een week op uit te trekken. Wanneer het in de loop van de middag droog wordt, vertrekken we. Warmer dan 8 graden gaat het vandaag niet worden, maar met muts op, handschoenen aan en een harde NNW-wind in de rug is het goed te doen. Toevallig zijn Zeeland en Noord-Brabant de enige provincies waar we vorig jaar niet doorheen zijn gefietst, dus we gaan gelijk de goeie kant op. Op een zonnige plek in de luwte van de Nieuwe Scheveningse Bosjes vieren we de lente op een lege picknickbank, vlakbij een onweerstaanbaar koffietentje.



We fietsen verder richting Hoek van Holland. Naast ons ligt de Zandmotor, een experiment van Rijkswaterstaat en de provincie Zuid-Holland (zie hier), waarmee de smalle duinenrij van Delfland enkele tientallen jaren beschermd wordt, zolang de zeespiegelstijging nog beperkt blijft (zie hier). In de verte trekt een regenbui over de Maasvlakte.



Kitesurfers maken volop gebruik van de lagune die dankzij de zandmotor is ontstaan.



Na Rozenburg fietsen we enkele kilometers door het Rotterdamse havengebied. Een bord verbiedt ons te gaan zwemmen op een plek waar dit wel het laatste is waar we zin in zouden hebben - zelfs als het 30 graden warmer zou zijn dan nu...



Vroeg in de avond bereiken we Brielle, waar we net voor de volgende hagelbui een kamer vinden.



(wordt vervolgd)

[keesswart]

Maandag 12 april 2021; fietsen van Brielle naar Burgh-Haamstede; 57 km



's Ochtends wachten we nog even tot het stopt met regenen. Zodra de zon doorbreekt, halen we taartjes bij een bakker in Brielle. De coffee-to-go moet bij een andere winkel gehaald worden. Terwijl Corrie koffie gaat halen, neem ik met het taartdoosje alvast plaats op een leeg en zonnig bankje aan een kade met marktkramen. Even later parkeert iemand zijn speedpedelec pal naast het bankje. Even ga ik ervan uit dat hij iets op de markt wil gaan halen, maar dat is niet het geval. Na een korte aarzeling gaat hij - zonder iets te zeggen - naast mij op het bankje zitten. Hij zal wel moe zijn van het speedfietsen, maar zo dwarsboomt hij wel ons mooie koffieplan.
'Daar wil mijn vrouw zo dadelijk gaan zitten, die nu even koffie aan het halen is', zeg ik. Mijn buurman blijft strak voor zich uit staren zonder te reageren.
'En dit is ook geen anderhalve meter', zeg ik er nog maar even bij. Nu verbreekt hij zijn zwijgen.
'Weet je wat jij bent?', zegt hij. 'Een enorme zeikerd. Je denkt zeker dat je de burgemeester bent!' Gelukkig staat hij nu op en vertrekt hij al snel met zijn speedpedelec. Snel schuif ik het taartdoosje naar de plek waar hij net nog zat.
'Welkom op de burgemeestersbank', zeg ik zodra Corrie arriveert met twee dampende bakken cappuccino.

Via de Haringvlietdam fietsen we naar het pittoreske Goedereede, met een kerktoren die misschien wel even hoog had moeten worden als de Domtoren. Uiteindelijk kon deze nog als vuurtoren worden gebruikt, toen de haven al was verzand en de handel op zijn gat lag.



Ook in Ouddorp treffen we een joekel van een toren aan, die wel op een wat knullige manier met de rest van het kerkgebouw is verbonden.



Aan de rand van Oudddorp liggen de Westduinen, ook wel hobbelwei genoemd. Door eeuwenlange begrazing groeien er veel zeldzame planten. Door een overmaat aan stikstof krijgen die steeds meer concurrentie van grassen, bramen en struiken die niet meer worden opgegeten door de koeien die hier lopen. Met maaien, plaggen en uitbaggeren probeert men dit oude cultuurlandschap in stand te houden.



Tegen een harde wind, die vandaag meer uit het westen dan uit het noorden komt, trappen we moeizaam over de Brouwersdam naar Schouwen. Vlak voor Renesse zien we hoe een paar ganzen hun kroost behoeden voor een aandachtig loerende reiger.





Tussen Renesse en Haamstede liggen de Vroongronden. Net als in de Westduinen op Goeree zijn dit oude duintjes die al eeuwenlang beweid worden, met natte valleien ertussen. Door de begrazing kregen bomen en struiken hier buiten de erven van boerderijen weinig kans. Op een topografische kaart uit 1920 is dit nog een open gebied met een handvol boerderijen, een trambaan en een paar bovengrondse telefoonlijnen. Ten oosten van de weg Renesse-Haamstede lopen de Vroongronden over in de kleipolders met een historisch gegroeid kavelpatroon. Helemaal linksboven is een smal stukje Noordzeestrand met strandhoofden zichtbaar.



Rond 1975 is dit open gebied verrommeld door oprukkende campings en vakantieparken. De trambaan is geasfalteerd en een hoofdroute met de naam Vroonweg geworden. De kleipolders zijn na de overstromingsramp van 1953 opnieuw verkaveld. Linksboven heeft de zee zich teruggetrokken en zijn de strandhoofden verdwenen.



In 2020 is de Vroonweg grotendeels van de kaart verdwenen en omgevormd tot een smal fietspad. De vele meertjes laten zien dat het grondwaterpeil van de Vroongronden gestegen is. De hoofdweg van Renesse naar Haamstede loopt nu een stuk oostelijker door de kleipolders. Linksboven heeft zich een nieuwe duinenrij op het strand gevormd.



We volgen het fietspad over de Vroongronden. Door de vele regen van de afgelopen maanden staan nu flinke stukken onder water.



Het duinzand van de Vroongronden is door eeuwenlange uitspoeling met regenwater aan oppervlakte sterk ontkalkt en verzuurd, waardoor hier nu verschillende soorten heide, veenmos en veenpluis voorkomen. In de zomer van 2009 heb ik de hier bloeiende heide kunnen fotograferen. Dit is waarschijnlijk de enige plek in Zeeland waar heide voorkomt.



(wordt vervolgd)