Levensduur naaf

[nicolevelo]

Wat is eigenlijk de levensduur van een naaf? En waardoor wordt die beïnvloed of hoe kan je die verlengen?

Ik stel me de vraag in verband met monteren van nieuwe velgen op een wiel. Het betreft hier naven van lx en xt series. Het is natuurlijk mogelijk nieuwe naven te kopen (van een ander type, want de originele bestaan niet meer), dat kost niet zo veel. Maar los van de prijs ben ik benieuwd of dat wel nodig is.

Het lijkt me interessant het topic uit te breiden naar meerdere soorten naven.

PS ik verwachtte dat dit topic op het forum al besproken is, maar vond weinig informatie hierover.

[Leon]

Slijtage van kogellagers als die in een fiets worden bepaald door de momenten en tijden dat de smering niet optimaal is, niet door de kilometers van wel optimale smering. Anders: als de naaf nog niet gesleten is, schoon vet bevat en juist is afgesteld is de slijtage nul. Ik bedoel dan niet klein, maar echt (vrijwel ) nul, omdat de oppervlakken van de kogels en kogelbanen elkaar dan niet raken. De belasting ervan speelt ook nauwelijks een rol.
De leeftijd of de gebruiksduur van een naaf zeggen daarom bar weinig over de toestand ervan. Ik heb een (LX) voornaaf uit 1993 nog steeds in gebruik en de kogelbanen zagen er in het voorjaar nog pachtig uit.

De levensduur in de praktijk kun je daarom vergroten door te voorkomen dat de smering niet optimaal is:
# Hou de naaf goed afgesteld: zo weinig mogelijk speling en zo weinig mogelijk spanning door te strakke afstelling. Bij veelvuldig gebruik van uitvalnaven kan er wel eens wat verdraaien.
# Hou de naaf schoon en droog. Rubbers correct er op en in goede staat. Regelmatige inspectie en vervanging van het vet diir uiteraard het juiste vet, afhankelijk van het gebruik. Ik doe het 1x per jaar, maar ik fiets vrijwel nooit door de regen, wel door veel stof. Voorkom dat er water in loopt door de fiets niet plat te leggen in de regen, geen zware waterstraal er op te richten en vooral niet door diep water te fietsen. Als je wegens overmacht door diep water hebt moeten fietsen haal de naaf dan snel uit elkaar. Of je op de camping het risico wilt lopen kogeltjes kwijt te raken is wel de vraag.

[Jurr]

Het lijkt me interessant het topic uit te breiden naar meerdere soorten naven.

En voor een Rohloff: regelmatig olie wisselen volgens de voorschriften van de fabrikant. Jaarlijks of bij 5000km, net welke eerder komt.

Niet onderdompelen in water, mocht het onverhoopt wel gebeuren dan zou ik zo snel mogelijk een oliewissel uit (laten?) voeren. Kijk uit met de vulschroef, want die scheef erin draaien zou een nieuw naafhuis kunnen vragen.

Verder geen hogedrukreinigers en andere aanverwante gekkigheid, en alleen schoon water zonder rariteiten erbij.

Juiste spaakpatroon spaken. En tegenwoordig door Rohloff voorgeschreven spaken en naafflensringen gebruiken.

De dealer/importeur/fabrikant contacteren bij afwijkingen en/of problemen. Als je die tijdig aangeeft kan er bijna altijd wel gerepareerd worden.

[loknor]

Ik heb een (LX) voornaaf uit 1993 nog steeds in gebruik en de kogelbanen zagen er in het voorjaar nog pachtig uit.

Zoals Leon zegt, Naven hebben mits geen calamiteit een schier oneindig leven. Ik heb nog nooit een naaf vervangen en volgens mij gaan mijn naven allemaal wel een keer de wereld rond qua kilometrage. Ik geloof dat mijn FM af en toe mijn kogeltjes vervangt, maar hoe vaak durf ik niet te zeggen.

Overigens heb ik met de meeste onderdelen goede ervaringen (uiteraard zijn er ook slijtage onderdelen zoals kransjes en ketting), ik weet het niet te slopen (*tel tot 100 en denk niet aan Magura remgrepen... tel tot 100*)... of ik nou door het bos rag, of dat ik het op een E-bike gebruik met een kinderkar erachter.

[Ivo Miesen]

Helemaal oneindig is het leven niet. Ik heb al een keer een naaf door een flens gehad en een fancy US naaf bleek niet bestand tegen het vochtige klimaat hier.
Maar voor de rest, eigenlijk een onderdeel om je weinig zorgen om te maken. Bij industrielagernaven kan het zijn dat je om de xx.000km de lagers moet vervangen maar dat is meestal makkelijk zelf gedaan.
Op de tientallen wielen waarmee ik gereden heb waren er maar 2 waar de naven een probleem vormden.

[derdekeer]

Wat is eigenlijk de levensduur van een naaf? En waardoor wordt die beïnvloed of hoe kan je die verlengen?

Goed onderhoud.
Van versnellingsnaven weet ik niks, maar een klassieke naaf die goed onderhouden wordt, heeft volgens mijn FM een zo goed als oneindige levensduur. Qua naaf, dan. Schade aan de spaakgaten etc. is een ander verhaal.
Het moeten dan wel naven zijn die je kunt onderhouden. Op de Fulcrum-wielen die met mijn racefiets meekwamen zaten naven die niet konden onderhouden worden (vraag me niet wat de reden daarvoor was). Die naven waren prul.

[WimB]

Een paar dingen voor mij. De smering en het onderhoud van de lagers is erg onderhevig aan het gebruik van de fiets. Wordt mijn ervaring. Zelf komt mijn jut en jul fiets bijna nooit in de regen. De lagers van de wielen heb ik bij de aanschaf van de fiets in 2003 zelf opnieuw afgesteld, (stonden af fabriek veel te strak), daarna nooit meer iets aan gedaan. Helaas heb ik geen kilometer stand zal niet schrikbarend zijn.

De tolerantie waarmee de kogels en de cups en conussen zijn gemaakt, uiteraard de kwaliteit van het staal.
De afstelling van de lagers heeft de meeste invloed. Dat is voor mij zeker.
Uitvalnaven stel ik als volgt af. Buiten het frame voel ik of de as bijna spelingsvrij is. Het wiel klem ik in de vork en de snelspanner trek ik heel licht aan, dusdanig dat het wiel niet uit de vork kan vallen. Ik voel aan de bovenkant van het wiel steeds een stukje draaien of er wel of geen speling is. Zo ja stel ik dat nog een keer af net zo lang dat er heel weinig speling aan de buitenkant van het wiel voelbaar is. Vervolgens trek ik met voor mij de juiste spanning de snelspanner aan. Niet spelingsvrij de conussen een pietsje strakker. Net zo lang tot het spelingsvrij is.
Laat het wiel rond draaien en deze moet steeds in het zelfde punt tot stilstand komen.
Til je de fiets op dan moeten de wielen uit zich zelf in beweging komen. Kijk maar eens.

Fietsenmaker, lagers afgesteld half uur per/stuk. Waarom willen we toch fabriekslagers.

[bdr]

... Het betreft hier naven van lx en xt series. Het is natuurlijk mogelijk nieuwe naven te kopen (van een ander type, want de originele bestaan niet meer), dat kost niet zo veel. Maar los van de prijs ben ik benieuwd of dat wel nodig is.

Slijtage van een naaf uit zich door beschadiging van de conus, want dat is het zachtste materiaal. Dus als je wil kijken of de naaf vervangen moet worden moet je ze openmaken.

Moest er een conus beschadigd zijn kan je mits heel veel geluk vervangconussen vinden. Het juiste soort conus vind je op de Exploded Views op https://si.shimano.com/ . Zoek op de nummer van je naaf, bv FH-M572. Voornaven beginnen met HB- (hub), achternaven met FH- (freehub).

Ik geloof dat mijn FM af en toe mijn kogeltjes vervangt, maar hoe vaak durf ik niet te zeggen.

Ik denk niet dat een fietsenmaker uit eigen beweging een naaf zonder uiterlijke tekenen van slijtage open maakt.

De lagers van de wielen heb ik bij de aanschaf van de fiets in 2003 zelf opnieuw afgesteld, (stonden af fabriek veel te strak), daarna nooit meer iets aan gedaan.

Dit is ook mijn ervaring, standaard staan Shimano naven veel te strak afgesteld. Ik stel de naven af onder spanning volgens de methode van M. Gerritsen, http://www.m-gineering.nl/tipsoud.htm en doorscrollen naar "Naven afstellen".

Fietsenmaker, lagers afgesteld half uur per/stuk. Waarom willen we toch fabriekslagers.

Ik ben van mening ben dat er technisch niets mis is met cup- en conusnaven, indien correct afgesteld. Maar het is wel een feit dat ongeveer de helft van de tweedehandsfietsen die hier binnen zijn gekomen één of meer beschadigde conussen had.

Voor de laatste vier wielsets die ik gebouwd heb, heb ik voor fabriekslagers gekozen omdat het stilaan onmogelijk is om de juiste vervangconussen te vinden voor oude naven. Daar zal corona niets aan geholpen hebben.

[Blackbelt]

En dan heb je nog de verwachte of de gemiddelde levensduur.

Als een fabrikant een onderdeel ontwikkelt voor een levensduur van bv 20.000 km, dan betekent dat normaal dat niet meer dan 3-5% gaat falen voor die levensduur. Statistisch kan je daar dan Weibull analyses op doen, en dan zal je zien dat 50% ook de 40.000km zal halen, en een een paar procent zelfs de 200.000 km.

Een automotor wordt standaard gebouwd voor 10 jaar en 200.000km, en toch halen er auto's het miljoen...

En uiteraard is normaal onderhoud een vereiste, al hoewel dat met lagers niet zo spannend is. Maar een paar zandkorrels kunnen de leeftijd wel sterk beperken.

Om terug op de vraag van TS te komen.
Doe de naaf open, kijk naar de kogeltjes en loopvlakken, en als je daar niks verkeerd ziet, dan zou ik ze terug samen bouwen en verder gebruiken.

[Leon]

Ik denk niet dat een fietsenmaker uit eigen beweging een naaf zonder uiterlijke tekenen van slijtage open maakt.

Ik denk het ook niet, althans voor de meeste fietsenmakers.
De uiterlijke kenmerken zijn: speling op het wiel en/of een korrrelig draaiend wiel. Vervolgens haal je het wiel uit de fiets. Dan kun je beter voelen of het asje lekker draait - alsof de kogeltjes door zachte boter walsen is de wens. Als het héél licht draait zit er geen vet meer in - niet goed.
Als er speling is moet je die afstellen. Als er daarna in de ene positie meer speling is dan in de andere dan duidt dat op slijtage. Bij openmaken zie je zoals gezegd meestal in één of beide conussen een slijtagespoor.
Ik vermoed dat dat spoor op de plek is waar de conus het meest belast wordt. Als je het wiel noit uit de fiets haalt wordt een conus namelijk aan één zijde belast.

Ik stel de naven af onder spanning volgens de methode van M. Gerritsen, http://www.m-gineering.nl/tipsoud.htm en doorscrollen naar "Naven afstellen".

Perfect, alleen als je het wiel met de snelspanner uit de fiets haalt ben je de afstelling kwijt en ben je teruggeworpen op de ook uitstekende methode van WimB.

Om terug op de vraag van TS te komen.
Doe de naaf open, kijk naar de kogeltjes en loopvlakken, en als je daar niks verkeerd ziet, dan zou ik ze terug samen bouwen en verder gebruiken.

Wet met nieuw vet uiteraard. Het oude er met een doekje afvegen.

[bdr]

Ik stel de naven af onder spanning volgens de methode van M. Gerritsen, http://www.m-gineering.nl/tipsoud.htm en doorscrollen naar "Naven afstellen".

Perfect, alleen als je het wiel met de snelspanner uit de fiets haalt ben je de afstelling kwijt en ben je teruggeworpen op de ook uitstekende methode van WimB.

Dat snap ik niet? Het punt van Marten is dat een snelspanner de as van de naaf samen drukt waardoor je minder speling hebt; dat je die omstandigheid moet recreëren bij het afstellen. Het maakt niet uit in welke fiets het wiel zit zolang de snelspanner maar op vergelijkbare manier is aangetrokken.

[Leon]

Ik stel de naven af onder spanning volgens de methode van M. Gerritsen, http://www.m-gineering.nl/tipsoud.htm en doorscrollen naar "Naven afstellen".

Perfect, alleen als je het wiel met de snelspanner uit de fiets haalt ben je de afstelling kwijt en ben je teruggeworpen op de ook uitstekende methode van WimB.

Dat snap ik niet? Het punt van Marten is dat een snelspanner de as van de naaf samen drukt waardoor je minder speling hebt; dat je die omstandigheid moet recreëren bij het afstellen. Het maakt niet uit in welke fiets het wiel zit zolang de snelspanner maar op vergelijkbare manier is aangetrokken.

De vraag is of het je lukt om een snelspanner op een vergelijkbare manier aan te rekken. Wat is vergelijkbaar? Hoeveel verschil mag er dan in zitten? 1%, 4%, 10%, 50%?

Ik heb Marten's manier inderdaad eens toegepast en vervolgens het wiel uit de fiets gepakt. Toe voelde ik inderdaad ietsje speling op het asje. Bij het weer in de fiets zetten van het wiel moest ik maar hopen dat ik de snelspanner identiek aanspande.
Er is een regel dat je bij het in de fiets zetten van het wiel de moer aan de andere kant met de vingers aan moet draaien en vervolgens een halve slag terug of zo, maar de spanning die je dan opbouwt is toch sterk afhankelijk van de rommel die er dan net tussen zit of de zachtheid van de lak, zo die er nog tussen zit.

[bdr]

De vraag is of het je lukt om een snelspanner op een vergelijkbare manier aan te rekken. Wat is vergelijkbaar? Hoeveel verschil mag er dan in zitten? 1%, 4%, 10%, 50%?

Het punt is dat de kracht die door een snelspanner wordt uitgeoefend best veel uitmaakt voor de afstelling. Zoals Marten het zegt:

draai aan de as om de afstelling te controleren, de eerste keer is dat een hele verrassing!

Het feit dat er wat variatie zit in de kracht die de snelspanner uitoefent, is mijn inziens geen reden om de naaf af te stellen zonder snelspanner en er dan vanuit te gaan dat het geen verschil maakt. Dat doet het wel degelijk, een naaf die afgesteld is zonder compressie van de snelspanner draait echt niet mooi met snelspanner aangespannen, probeer het zelf maar.

[Leon]

Het feit dat er wat variatie zit in de kracht die de snelspanner uitoefent, is mijn inziens geen reden om de naaf af te stellen zonder snelspanner en er dan vanuit te gaan dat het geen verschil maakt. Dat doet het wel degelijk,

Ik bedoel precies wat je zegt. Ik verwees ook niet zomaar naar de methode die WimB beschrijft:

Uitvalnaven stel ik als volgt af. Buiten het frame voel ik of de as bijna spelingsvrij is. Het wiel klem ik in de vork en de snelspanner trek ik heel licht aan, dusdanig dat het wiel niet uit de vork kan vallen. Ik voel aan de bovenkant van het wiel steeds een stukje draaien of er wel of geen speling is. Zo ja stel ik dat nog een keer af net zo lang dat er heel weinig speling aan de buitenkant van het wiel voelbaar is. Vervolgens trek ik met voor mij de juiste spanning de snelspanner aan. Niet spelingsvrij de conussen een pietsje strakker. Net zo lang tot het spelingsvrij is.

In de praktijk merk ik dat je soms behoorlijk veel speling 'weg kunt trekken' door de snelspanner aan te trekken. Misschien hangt dat ook af van het type naaf. Als dat colablikjes* zijn compromeren ze uiteraard meer dan wanneer het steigerpijpen zijn.

*: De nieuwe colablikjes schijnen nóg dunner te zijn, dus oppassen: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/09/22 ... -ook-niet/

[Speeder300]

En voor een Rohloff: regelmatig olie wisselen volgens de voorschriften van de fabrikant. Jaarlijks of bij 5000km, net welke eerder komt

Wat ik me in dit verband afvroeg (heb er zelf (nog) geen ervaring mee): is de slijtage in een Rohloff of Pinion zodanig dat er elk jaar nieuwe olie in moet? En, zo niet, zitten er in hun olie geen anti-oxidanten, want ik vind een standtijd van een jaar voor een versnellingsbak-olie nogal aan de korte kant, en dan druk ik me nog voorzichtig uit.

[Leon]

Rohloff zelf zegt: (https://www.rohloff.de/de/service/handb ... oelwechsel)
"Mindestens einmal im Jahr oder nach jeweils 5000 km wird ein Ölwechsel empfohlen. Dadurch wird sichergestellt, dass sich bei Ölverlust (Schwitzöl) immer eine ausreichende Ölmenge im Getriebe befindet und sich evtl. gebildetes Kondenswasser oder von außen eingedrungenes Wasser ausgespült werden."

Dus (vertaling deepl.com): "Dit zorgt ervoor dat er in geval van olieverlies altijd een voldoende hoeveelheid olie in de versnellingsbak aanwezig is en dat eventueel van buitenaf binnengedrongen condensatiewater of water wordt weggespoeld."

Bij een autoversnellingsbak komen beide punten niet echt voor.

Als je dan toch jaarlijks wisselt hoef je ook geen olie te gebruiken met een lange standtijd. Nadeel is dan wel dat je de olie ook moet verwisselen als je de fiets nauwelijks gebruikt, wat veel zal gebeuren. Of de rohloffolie inderdaad relatief snel in de tijd slechter wordt weet ik niet.

[Grandonneur]

In geval van nieuwe wielen zou ik nimmer oude naven hergebruiken maar voor 4 tientjes een setje t610 pakken ofzo. Kun je nog kiezen of je 32h wilt, net welke velgen het worden.

Toch een fijne gedachte om met frisse spullen op pad te zijn.

De reputatie van xt is ook maar sub-optimaal, zover het duurzaamheid betreft.

[Aniphys]

Of de rohloffolie inderdaad relatief snel in de tijd slechter wordt weet ik niet.

Het moet rond 2007 geweest zijn denk ik dat ik twee 1-literbussen Rohloffolie heb gekocht (1 bus naafolie en 1 bus spoel-olie). Ik gebruik ze nog steeds (ongeveer 20x de olie ververst nu). Mijn versnellingen klagen nog niet. Alles draait nog als nieuw.

[Jurr]

Wat ik me in dit verband afvroeg (heb er zelf (nog) geen ervaring mee): is de slijtage in een Rohloff of Pinion zodanig dat er elk jaar nieuwe olie in moet?

Ach, als de Rohloff dat voorschrijft dan doe ik dat gewoon. 't Zijn ook de kosten en de moeite niet bij Rohloff. En 't is maar eens per jaar.

Pinion is ook niet zo moeilijk, al moet bij een 18 speed de fiets op z'n kant gelegd worden. Spoelolie werken ze daar niet mee. Maar ach, het ging hier over naven.

Het moet rond 2007 geweest zijn denk ik dat ik twee 1-literbussen Rohloffolie heb gekocht (1 bus naafolie en 1 bus spoel-olie). Ik gebruik ze nog steeds (ongeveer 20x de olie ververst nu). Mijn versnellingen klagen nog niet. Alles draait nog als nieuw.

Toch heeft de olie in zo'n voorraadfles een ander leven dan de olie in een naaf

[Mr. Z]

Zou geen XT naven hergebruiken voor een vakantie fiets, die niet hele oude met de dikke aluminium as met de daardoor kleine kogels gaan snel kapot door die kleine kogels die een hogere druk per mm geven.

En hoewel ik veel oude Shimano naven heb gezien die echt heel lang mee gaan zou ik ze zelf niet hergebruiken bij een ombouw waarvoor ik moet betalen voor de arbeid, de erg slecht leverbaarheid van conen ook pre corona kan er zo voor zorgen dat je mooie wiel niet gerepareerd kan worden, cassette body's zijn wat dat betreft ook een ding.

Liever een naaf met industrie lagers, die kan je altijd krijgen en vervangen en de naaf ook gelijk geschikt voor schijfremmen, mocht je toch overstappen naar een nieuwe/andere fiets met schijfremmen dan kan je je oude hand gespaakte wielen overzetten.

En dan een ander ding, je gewone potje kroon vet, tja het is vet maar is t goed? nah nee er is veel beter vet, vet wat beter plakt, beter tegen vocht kan en veel beter beschermd, bijvoorbeeld Finish-line teflon vet, het verschil is duidelijk te voelen als je een beetje op een vinger doet en met je andere vinger er opdrukt en ze weer van elkaar haalt

{ ik gebruik en verkoop voor de rest liever geen Teflon olie want is PTFE en slecht voor het milieu maar dat vet zorgt er voor dat dingen echt langer mee gaan en komt veel minder in het milieu terecht dan een smeer olie}