Donderdag 7 oktober 2021 's ochtends; bezoek aan het slot van Kalmar
Wat je niet mag missen als je toch in Kalmar bent, is het slot. Kalmar Slott is het best behouden kasteel in renaissance-stijl van Noord-Europa. Er wordt vandaag veel zon voorspeld, maar nu is het nog kil en mistig. Dus een perfecte ochtend om ons nog even vol te gieten met koffie en cultuur, voordat we de Zweedse binnenlanden gaan ontdekken.
In de middeleeuwen speelde de voorganger van dit slot al een prominente rol. In 1397 werd hier de
Unie van Kalmar gesloten, die inhield dat de drie Scandinavische koninkrijken bestuurd werden door één monarch. Het ging om een enorm gebied: niet alleen Zweden, Denemarken en Noorwegen, maar ook IJsland, Groenland, de Faeröer, de Orkneyeilanden, de Shetlandeilanden, Sleeswijk, Holstein en een deel van Finland hoorden erbij. Een rijk waar de zon 's zomers nooit onder ging, al kwam die in de winter amper op.
Erg stabiel zou deze unie niet worden. Zweden had geen belang bij een aantal door Denemarken gevoerde oorlogen, die de export van Zweedse producten bemoeilijkten. Ook de concentratie van alle macht in Denemarken stuitte op weerstand.
In 1523 trok een Zweedse regent,
Gustav Eriksson Vasa, de stekker uit de unie. Vier jaar eerder was hij ontsnapt van een Deens eiland, waar hij als krijgsgevangene werd vastgehouden. Vervolgens hield hij zich acht maanden schuil in het huis van de burgemeester van Lübeck. In 1520 maakte hij de overtocht naar Zweden, waar hij onderdak vond in het kasteel van Kalmar. In hetzelfde jaar vond het
Bloedbad van Stockholm plaats, een massale executie van Zweedse edellieden, waarmee de Deense koning Christiaan II, die aan het hoofd van de Unie van Kalmar stond, een eind aan de Zweedse rebellie wilde maken. Onder de geëxecuteerden bevonden zich de vader en een zwager van Gustav. In 1505 was een vergelijkbaar bloedbad in Kalmar aangericht, toen op bevel van de Deense koning Johan de burgemeester en gemeenteraad werden geëxecuteerd.
Vanaf 1521 scharrelde Gustav een leger bij elkaar om de strijd aan te gaan met de Deense koning. Hij verklaarde Zweden onafhankelijk en vergeleek zichzelf graag met Mozes, die ook een volk aan een staat had geholpen. Hij zou echter niet alleen als een bevrijder de geschiedenis ingaan, maar ook als een tirannieke autocraat. Gustav maakte goedschiks of kwaadschiks een eind aan alles wat de vorming van een Zweedse eenheidsstaat in de weg stond - zoals de pausgezinde bisschoppen, de autonomie van de provincies en het ontbreken van een eenheidstaal.
In het slot laat een maquette zien hoe het kasteel er destijds uitzag. In de 16e eeuw werd het middeleeuwse fort omgebouwd en uitgebreid tot een voor die tijd modern Europees renaissancepaleis.
In 1611 kwamen de Denen nog een keer terug tijdens de
Oorlog van Kalmar. Dit was de laatste oorlog waarin Denemarken zich als grootste macht in Noord-Europa wist te handhaven. Daar kwam in 1645, na de Deens-Zweedse oorlog, een einde aan. Denemarken moest hierna enkele gebieden, waaronder Gotland, afstaan aan Zweden. Dertien jaar later raakte Denemarken ook Halland, Skåne en Blekinge definitief kwijt aan Zweden. Het had weinig gescheeld, of Zweden had heel Denemarken bezet. Dat is uiteindelijk belet door een Nederlandse interventie tijdens de Slag in de Sont, waarbij de vlootvoogd
Witte de With sneuvelde.
Nu was Zweden de dominante macht van de Oostzee geworden. Door het verdwijnen van de landgrens met Denemarken had Kalmar als vesting niet veel meer te betekenen. Het kasteel fungeerde nog een tijd als gevangenis, graanpakhuis en koninklijke jeneverstokerij, maar raakte uiteindelijk in verval. Er werd al voorgesteld om het af te breken, maar in de 19e eeuw kreeg men oog voor de cultuurhistorische waarde van het slot. Vanaf 1850 volgde de ene restauratie na de andere. Nu is het slot voor een deel weer zo ingericht als men denkt dat het er in de bloeitijd uit moet hebben gezien, zoals de eetzaal hieronder.
In een andere zaal loont het de moeite om even omhoog te kijken.
In een van de zalen is een expositieruimte. Volledig onvoorbereid betreden we de surrealistische wereld van fotograaf-illusionist-photoshopgenie
Erik Johansson. Na een galeriebezoek ben ik soms hard toe aan sterke koffie - zeker wanneer het getoonde erg conceptueel is en het met iets teveel 'kunstgelul' gepaard gaat - maar van
deze beelden worden we blij.
Na de expositie is er nog een ruimte waar we zelf een Johanssontje kunnen doen rond het thema 'full moon service'.
Het is al middag als we weer buiten staan. De zon prikt nu overtuigend door de mist heen. Hoog tijd om weer te gaan fietsen, want we hebben nog een dikke 60 km voor de boeg en het wordt hier al aardig vroeg donker.
(wordt vervolgd)
