Weer een mooi boek vol herinneringen, Martin. En herkenbaar. In 1990 fietste ik door de DDR, enkele weken voordat die in de Bondsrepubliek op zou gaan. Via een noodbrug over de Werra (de echte brug was 40 jaar eerder opgeblazen en sindsdien was de grens hier hermetisch gesloten geweest) reed ik het voormalige 'boeren- en arbeidersparadijs' binnen. Het wegdek varieerde van matig tot erbarmelijk. Af en toe raasde er een stinkende trabant voorbij. Bijna elk huis had een daktuin, d.w.z. bomen en struiken hadden spontaan wortel geschoten op de de slecht onderhouden daken. Ik moet nog een doos dia's van die tocht in mijn archief hebben, maar ik weet ook wat een monnikenwerk het is om die allemaal in te scannen en te fatsoeneren...
In de zomer van 1988 was ik zonder fiets al een dag of tien in de DDR geweest, om penvrienden in Oost-Berlijn en Halle te bezoeken. Een jaar eerder had ik ze in Tsjechoslowakije ontmoet. We hadden adressen uitgewisseld, waarna een gestage stroom brieven op gang was gekomen. Officieel had ik mijn bezoek aan hun moeten melden bij mijn visumaanvraag. Dat deed ik niet, al moest ik wel aangeven voor welke regio's ik een tijdelijke verblijfsvergunning als toerist wilde krijgen (inclusief 'Zwangsumtausch' van een paar tientjes per dag, waarbij ik voor elke West-Duitse mark één DDR-mark kreeg; op de zwarte mark was de koers 1:10). Eenmaal aangekomen in Oost-Berlijn, heb ik me aangemeld bij een camping. Daar heb ik mijn tent enkele dagen ongebruikt laten staan, terwijl ik bij mijn vrienden in de stad logeerde.
Terwijl in West-Berlijn de Muur waarschijnlijk het meest gefotografeerde bouwwerk van de hele stad was, bleek het in Oost-Berlijn streng verboden te zijn om er een kiekje van te maken. Nadat ik dat als naïeve toerist toch had gedaan, stapte er direct een Vopo op me af. Hij nam mijn paspoort en camera mee en gaf deze tien minuten later met een waarschuwing weer terug. Volgens mijn vrienden zou ik mijn camera niet terug hebben gekregen als ik een West-Duits paspoort had gehad.
Het broeide die zomer in de DDR. Op straat hoorde ik mensen zich afvragen of een vakantie in Joegoslavië nog betaalbaar zou zijn (op dat moment zo'n beetje het meest exotische vakantieland voor DDR-burgers, al hingen er in reisbureaus ook posters van Cuba). Ook gingen er DDR-burgers op vakantie naar Hongarije, om daar hun trabant achter te laten bij de Oostenrijkse grens, waar het IJzeren Gordijn inmiddels zo lek als een mandje was. Dat slechts drie maanden later Ook de Berlijnse Muur zou bezwijken, durfde op dat moment nog niemand te hopen.
