Hier (<==klik) iemand die niet pleit dat een fietshelm geen zin heeft, maar die de statistieken over veiligheid bij het
-wel- en bij het
-niet- dragen van een helm in het verkeer filtert uit de vele onderzoeken. Daarbij wordt gekeken naar vele modaliteiten (voetganger, fietser, automobilist) en naar de ervaring van de verkeersdeelnemers.
Conclusies zijn er in diverse gebieden. Eerst antwoorden op de vraag
waarom het dragen van een fietshelm voor de meeste fietsers in Nederland niet zo voor de hand ligt:
- Onervaren fietsers (bijv. kinderen) zijn meer gebaat bij het aanleren van goed weggedrag dan bij het dragen van een fietshelm, maar tot dat goede weggedrag aangeleerd is kan een fietshelm wel de verhoogde risico's sterk verminderen (de risico's zijn verhoogd, omdat een onervaren fietser zich anders in het verkeer kan gedragen dan een ervaren fietser);
- Wandelen en autorijden brengen meer kans op hoofdletsel met zich mee dan fietsen (onderzoek in San Diego: van alle hoofdletsels (dus niet: hersenletsel) was 53% opgelopen door een automobilist, 15% door een voetganger, 10% door een motorrijder en 6% door een fietser; 16% 'overig'). Ikzelf denk persoonlijk dat de cijfers voor fietsers in Nederland en Kopenhagen nog wat lager kunnen liggen, omdat de infrastructuur voor fietsers hier veel meer gericht is op het vermijden van botsingen;
- Als je je als fietser zeker voelt in het verkeer levert het niet dragen van een fietshelm een hogere veiligheid op dan het wel dragen van een fietshelm. Dit komt door de veiligheid in cijfers: des te meer mensen fietsend waargenomen worden door motorvoertuigbestuurders, des te meer zal het in het verwachtingspatroon passen en dus rekening mee gehouden worden. Het niet 'hoeven' dragen van een fietshelm zorgt voor een groter aandeel fietsers, ongeacht of een eventuele verplichting komt door een wet of door sociale pressie/acceptatie;
- Het blijkt dat voetgangers 1,4x zoveel kans lopen op traumatisch hersenletsel als niet-gehelmde fietsers;
- In Australië zou het invoeren van een helmplicht voor automobilisten 17x meer mensen beschermen tegen de dood en tegen ernstig hoofdletsel (dus niet hersenletsel) dan het invoeren van een helmplicht voor fietsers. Het is altijd de vraag met welke eenheden men werkt als men zegt "x meer kans dan". Er is een (Australisch) onderzoek dat concludeert dat per uur verplaatsing de kans op ernstig hoofdletsel (dus niet hersenletsel) ongeveer gelijk is voor zowel fietsers als automobilisten.
Ondanks de bovenstaande feiten, is het sociaal ongewenst om een helm te dragen bij verplaatsingen per motorvoertuig en te voet. Enige uitzondering: motorrijders en wellicht ook scooterrijders, maar van die laatste ben ik niet helemaal zeker. Dit is natuurlijk geen reden om geen helm te dragen bij het fietsen, maar legt wel de vinger op de zere wond waarom dat men geen helm draagt bij activiteiten met een veel grotere kans op overlijden en op ernstig hoofd- en hersenletsel.
Stel nu dat je ervoor kiest een fietshelm te dragen. Hoe
vergroot of verkleint dat de kansen op en de risico's bij een ongeval?
- het dragen van een fietshelm bij hoge snelheden kan het risico op hoofd- en hersenletsel bij een val verkleinen. Er is hierin geen onderscheid gemaakt tussen 'beide' typen letsels (en schedelletsel wordt niet eens genoemd...);
- Anderzijds zijn er ook aanwijzingen (3 onafhankelijke studies) dat de kans op nekletsel (wellicht ook verlamming?) juist vergroot kan worden door het dragen van een fietshelm. (Overigens wees onderzoek bij de KU Leuven er al op dat helmen met bobbels juist de draaiing en dus het letsel van de nek sterk kunnen vergroten. Een egalere fietshelm zou dit verhoogde risico kunnen beperken.);
- De kans op overcompensatie (doordat je je veiliger voelt durf je gevaarlijkere dingen dan zonder de fietshelm) wordt genoemd, maar niet onderbouwd met studies van fietsen. Echter zijn er wel aanwijzingen in het wintersporttoerisme dat het dragen van een wintersporthelm (m.n. skiën en snowboarden) het aandeel hoofdletsel sterk kan vergroten t.o.v. andere verwondingen. Dat zou kunnen wijzen op risicobevorderend gedrag;
- Door het dragen van een fietshelm krijg je gemiddeld 8,5cm minder ruimte van motorvoertuigbestuurders dan door het niet dragen van een fietshelm. Hierdoor heb je minder uitwijkmogelijkheden in een levensbedreigende situatie;
- Er bestaat vaag bewijs (nog niet wetenschappelijk onderbouwd) dat het volume van een fietshelm juist ervoor zorgt dat obstakels en oppervlaktes worden geraakt bij een val, die juist niet of amper geraakt zouden zijn zonder het dragen van een helm.
Overigens is het goed je te beseffen dat een fietshelm getest wordt op een val uit stilstand (impact 20 km/u, vanaf fietshoogte is dat ongeveer uit stilstand gezien de zwaartekracht). Alle extra bescherming die een fietshelm biedt, valt buiten de testcondities en moet je dus maar op vertrouwen.
Op basis van deze feiten (en niet-allen-onderbouwde conclusies) lijkt het me veel makkelijker om te kiezen al dan geen helm te dragen, dan op basis van een onderbuikgevoel.
Zo kies ik er bewust voor om geen helm te dragen als ik zonder klikpedalen me door stad of buitengebied begeef over verharde of 'brede' onverharde wegen. (Oftewel zowel in stadsverkeer als bij een fietsvakantie.) Ik kies er ook bewust voor om wel een helm te dragen als ik op mijn mountainbike, met klikpedalen, (door het bos) ga fietsen. De klikpedalen geven me het gevoel dat ik me in een noodsituatie niet vrij ben te bewegen zoals ik zou willen, wat nog eens bevestigd wordt door een val toen ik in een bos een sprongetje wilde maken (en dus vast zat aan de pedalen toen ik neer kwam). Bovendien zijn er in een bos veel meer 'overstekende obstakels' als je niet snel genoeg stuurt. 
Eenieder zal zo zijn of haar eigen keuzes hebben.
