Additionally, paste this code immediately after the opening tag: Achter het IJzeren Gordijn - Forum Wereldfietser

Achter het IJzeren Gordijn

Het onderstaande artikel schreef ik een half jaartje geleden aan de redactie van het blad De Wereldfietser voor de thema „Achter het IJzeren Gordijn”, waarvoor er een oproep gedaan werd. Bij het verschijnen van het nummer 4/2019 bleek mijn inzending er niet afgedrukt te staan. Vandaar dat ik mijn verhaal hier ga plaatsen. Het is trouwens niet mijn eerste fietstocht Achter het IJzeren Gordijn, ik heb al in 1981 twee keer in Polen en een keer in Tsjechoslowakije gefietst. Hier is deel een.

Maandagmiddag 3 juni 1991, kwart over drie. De regen viel met bakken uit de hemel. Bliksemflitsen deden de oude Hanzestad Wismar aan de Oostzeekust telkens in een witte gloed zetten. De markante hoge toren van de in 1960 opgeblazen Marienkirche was door de grijze regensluier nauwelijks te onderscheiden. Met soppende sandalen liep een eenzame fietser uit Westernieland in regenpak met zijn bepakte tweewieler met een NL-bord achterop, door de ietwat vervallen straten van Wismar. Natte en gladde kinderhoofdjes en verraderlijke gaten in de bestrating onder de regenplassen maakten het fietsen hierdoor onmogelijk.
Onweer in Wismar.jpg
Onweer in Wismar.

Oost-Duitsland. Tot 3 oktober 1990 nog DDR geheten, Deutsche Demokratische Republik. Er bestonden in West-Duitsland andere namen voor de DDR: Sowjet Besatzung Zone (SBZ), die sogenannte DDR, „Drüben”, „die DDR”, en de mensen die daar woonden, werden „Ossies” genoemd, om maar voorbeelden te noemen. Tot de herfst van 1989 was het een zeer gesloten land en voorzien van de meest onneembare grens ter wereld, het IJzeren Gordijn of de Muur.
De communistische dictator Erich Honecker regeerde er met harde hand. Dat betekende dat het land, samen met Adolf Hitler, sinds 1933 niets anders dan dictatuur heeft gekend. De grens van de DDR, officieel die Zonegrenze genoemd, lag slechts 350 kilometer van Nederland vandaan.
In 1980 probeerde ik bij Duderstadt de grens over te steken, maar de DDR was voor fietsers uit het Westen „Streng verboten!” en ik werd geweigerd. Ik had toen Praag en Warschau als fietsbestemmingen. Ik ging me niet bij de pakken neerzitten. Mijn wens om de DDR per fiets te kunnen en willen zien, bleef echter bestaan.
Informatie uit de DDR was zeer schaars. Je vernam in de media vaker politieke gekonkel tussen Oost en West, dan om te weten hoe de mensen daar leefden en hoe het land eruit zag. En niet zo erg ver van Nederland gelegen maakte het mij natuurlijk zeer nieuwsgierig. En het idee alleen al nam gedurende de jaren steeds uitdagendere vormen aan.
In 1985 en 1988 zijn mijn vrouw en ik – inmiddels getrouwd – met de auto naar de DDR geweest. We moesten allerlei beproevingen ondergaan van de grimmige gedragingen van de Vopo’s. Bij het bekijken van je paspoort konden zij heel goed hun blik snel van de foto naar je gezicht gaan, waar een schok door je heen ging. De bagage werd grondig doorzocht; met spiegels op wieltjes werd de onderkant van de auto geïnspecteerd. Er werd naar de lectuur gevraagd, die je bij je had.
Van de door de Vopo’s op de landkaarten aangewezen routes mocht niet afgeweken worden, de zogenaamde Transitwegen. Het duurde wel twee uur voor we onze reis konden voortzetten, nadat een Vopo met een ruk van zijn hoofd „Weiter!” op barse toon zei....

Tijdens de TV-uitzending van de hereniging van de beide Duitslanden op 3 oktober 1990 stootte ik mijn vrouw aan: „Ik wil een fietstocht in de DDR maken!” Want nu de kans open lag, wil ik revanche nemen voor wat de DDR mij aangedaan heeft en het was nu of nooit! Ik wilde gewoon genoegdoening. Zij keek me aanvankelijk raar aan, maar mijn besluit stond vast.
Als molenliefhebber wilde ik vooral Oost-Duitse molens bekijken, vaak een witte vlek op de kaart voor de molenliefhebbers. Met het verdwijnen van de Muur was nu ook de weg vrij gemaakt voor inventarisatie van Oost-Duitse molens. Daar heb ik een niet onbelangrijk steentje aan bijgedragen. Het verbaasde me werkelijk dat de daar toegepaste molentechnieken veel vooruitstrevender zijn dan in Nederland. Vaak met gietijzeren tandwielen en molenwieken in de vorm van vliegtuigvleugels, terwijl wij op last van onze monumentenzorg nog steeds houten tandwielen moeten gebruiken!
03. Per trein naar Lübeck.jpg
Per trein van Groningen naar Lübeck.

Ik ging per trein van Groningen naar Lübeck en ging daar verder fietsen. Prijs f 94,30 plus f 10,– voor de fiets. De oude DDR-grensovergang Selmsdorf was er nog, maar de sloopmachines stonden al gereed. Van het IJzeren Gordijn waren er nog restanten te zien.
DDR-Grenzübergang Selmsdorf.jpg
Grenzübergang Selmsdorf, één dag voor de afbraak. In het midden staat mijn fiets.

De straatbeelden waren in vergelijking met 1985 en ’88 nauwelijks veranderd; er reden nog veel Trabantjes rond, maar de winkels waren beter gevuld. Hier en daar werden er nood-supermarkten neergezet in de vorm van afgehuurde feesttenten.
Noodwinkel Plau-12.jpg
Een noodwinkel in Plau am See.

De bruinkool-geuren uit de schoorstenen. Maar wat genóót ik intens van de prachtige landschappen, je kon hier de sfeer van het oude Duitsland proeven. Veel bossen en meren in het noorden. Ontelbare blauwe korenbloemen in de velden. Pittoreske dorpen. De typische gele Duitse wegwijzers en plaatsnamen waren met de hand beschilderd. Nog met de oude Bezirk-aanduidingen.
Van een aardige Oost-Duitser mocht ik in zijn „Trabbi” rondrijden.
Martin rijdt in Trabant-klein.jpg
Ik mocht in een heuse Oost-Duitse Trabant rondrijden.

Kleine steden, waar Anton Pieck zijn tekenezel zou willen neerzetten. Stoomtreinen reden er nog. Gemeentewerkers maaiden het gras met de zeis en het afval opruimen met een houten hark.
Geen werkloosheid in de DDR van Honecker? Volgens cijfers had 54 % van de Oost-Duitsers een baan. De rest was nog te jong om te werken of was al met pensioen. Die hoge score was vooral bereikt door zoveel mogelijk vrouwen in het arbeidsproces op te nemen. De DDR-wet bepaalde dat iedereen verplicht was om te werken. Hoewel deze situatie sociaal gezien wel mooi leek, zat hierin tevens een grote zwakte. Op veel plaatsen werd er bijvoorbeeld met de hand gewerkt, vaak zonder elektrisch gereedschap. Het gevaar bestond dat bedrijven veel meer mensen in dienst hebben dan er eigenlijk nodig waren. Verborgen werkloosheid werd dit genoemd.
Een voorbeeld: Langs een drukke weg in een stad stond een kleine open bestelwagen. De man achter het stuur keek verveeld voor zich uit naar het voorbijrazende verkeer. Op korte afstand achter de wagen stond een collega, die met een vlag de naderende auto’s attent maakte op het obstakel. Vanuit de laadbak van de bestelauto stond een ladder tegen een lantaarnpaal. Eén man hield de ladder vast, terwijl een andere omhoog klom. Onder hen, op het trottoir, stak een opzichter een sigaret op. Hier werd een nieuw verkeersbord aan de paal bevestigd....
Dergelijke situaties ben ik tijdens mijn fietstocht in de DDR enkele malen tegengekomen, weliswaar andere voorbeelden, maar toch. Het is daarom niet verwonderlijk dat na de Wende in 1990 een ernstige mate van werkloosheid is ontstaan en veel bedrijven werden gesaneerd. Zelfs de befaamde Zeiss-Ikon en Exakta verdwenen voorgoed. Best jammer.

(wordt vervolgd)
Graag een vervolg idd :D

Ben zelf zowel voor als na de Wende in de DDR geweest.
Het onderstaande artikel schreef ik een half jaartje geleden aan de redactie van het blad De Wereldfietser voor de thema „Achter het IJzeren Gordijn”, waarvoor er een oproep gedaan werd. Bij het verschijnen van het nummer 4/2019 bleek mijn inzending er niet afgedrukt te staan. Vandaar dat ik mijn verhaal hier ga plaatsen. Het is trouwens niet mijn eerste fietstocht Achter het IJzeren Gordijn, ik heb al in 1981 twee keer in Polen en een keer in Tsjechoslowakije gefietst. Hier is deel twee.

39. JH Uebigau.jpg
De jeugdherberg van Uebigau, om vijf uur 's morgens gefotografeerd.

Ik heb op goed geluk in jeugdherbergen overnacht, die nog het oude logo van de DDR-Jugendherbergen op de gevel voerden. De ontvangst was overal hartelijk en de prijs was omgerekend gemiddeld € 7,70 mit Frühstück. Op het jeugdherberg-kasteel van Uebigau voelde ik me als de enige gast helemaal als kapitein Haddock op kasteel Molensloot. Ik heb overal goed geslapen, maar tijdens het fietsen werkte het weer niet altijd mee. Ik heb bewondering voor de Hanze-Backsteingotik. Onder meer het concentratiekamp Sachsenhausen en de bezienswaardige porseleinstad Meißen aan de Elbe bezocht.
Ruppiner Tor Gransee.jpg
Hanse-Backsteingotik op de Ruppiner Tor in Gransee.

Meißen am Elbe.jpg
In Meißen am Elbe.

In de twaalf dagen, dat ik door de voormalige DDR heb gefietst, ben ik op Thüringen na, in alle huidige deelstaten geweest. Afstanden van onder de 100 km per dag waren uitzonderingen. Alleen het dure Berlijn met drie nachten viel me erg tegen. Bij het verlaten van de nieuwe Hauptstadt kon ik weer heerlijk door de oude DDR verder fietsen!
Palast der Republik.jpg
Het DDR-parlementsgebouw Palast der Republik in Berlijn. Inmiddels gesloopt.

Je kon daar Russische militairen wel eens tegenkomen. Voorbij een bocht, stonden er enkele Sovjet-legertrucks langs de weg geparkeerd. Eromheen leken Russische soldaten hun pauze te houden, terwijl er Russische Migs, herkenbaar aan de rode ster met gele rand, boven ons voorbij gierden. Ik schrok me te pletter: Zou Moskou toch geen genoegen nemen met de val van de Muur in de DDR en daarom nu pas met militair vertoon de hele zaak wilde terugdraaien? Alles ging door me heen: kon ik wel naar huis gaan of kwamen de tijden van Honecker terug en zat ik hier gevangen, ver van Nederland? „Halt! Stop!”, riep een officier met een opgeheven hand naar mij. „Paspoort!”, snauwde hij mij toe met zijn snel toeschietende hand. Daar schrok ik wel van. Na het bekijken riep de officier enkele van zijn kameraden bij zich en zij bestudeerden gezamenlijk mijn reisdocument. Een beetje schokschouderend trokken zij grinnikende gezichten. Met een ruw gebaar gaf hij mijn paspoort terug en maakte mij duidelijk dat ik geen foto’s mocht maken. Hij maakte hierbij handgebaren, alsof hij een fototoestel voor zijn gezicht hield, steeds met een „njet, njet”-handgebaar erbij. Als door het oog van de naald gekropen fietste ik verder. Het waren gewoon Sovjet-militairen die nog in de DDR gestationeerd waren en pas later naar huis zijn teruggestuurd.
Windmühle Pahrenz met Bilau-wieken.jpg
Windmühle Pahrenz met vliegtuigvleugel-achtige wieken, het zogenaamde Bilau-systeem.
Naast de deur staat mijn fiets.


Het was op het indrukwekkende Hauptbahnhof van Leipzig niet gemakkelijk om een treinkaart naar huis te regelen met mijn fiets mee. Ik werd bij verschillende loketten van de kast naar de muur gestuurd, omdat het strenge DDR-beleid voor reizigers „nach Ausland” hier amper veranderd was. Met een onderbreking in Magdeburg om daar wat rond te fietsen kon ik veilig via Hannover en Oldenzaal naar huis gaan. Ik denk nu nog vaak aan deze unieke en avontuurlijke fietstocht. Eén van de meest bijzondere fietstochten die ik ooit heb gemaakt.
Met het proeven van de laatste DDR-sfeer is het nu allemaal geschiedenis in dat stukje Europa….

Alle hier aanwezige foto's zijn door mij genomen.
Dank je voor het delen van je ervaringen, leuk om te lezen en te zien :D

Na de val van muur wilde ik destijds ook graag naar Berlijn om nog e.e.a. te kunnen zien van voor de val van de muur. Het is er helaas nooit van gekomen.
Wel ben ik in de jaren 90 naar Thüringen op vakantie geweest, dichtbij Eisenach, waar het nog goed merkbaar was dat ze tot voor kort nog bij de DDR behoorden.

Zo’n tien jaar geleden was ik in Mecklenburg Vorpommern in een eenvoudig hotelletje, nog daterend uit de DDR periode, waarna niet veel aan het interieur was veranderd (volgens de eigenaar).

Onlangs hoorde ik van Duitse bekenden dat ze nog altijd “Soli” betalen, 5,5% van hun inkomen dragen ze al vanaf 1991 eerst voor een jaar, maar vanaf 1995 voor onbepaalde tijd vanwege de eenwording af voor de ondersteuning en opbouw van Oost Duitsland. Dit zou naar horen zeggen voor een periode van 25 jaar zijn. Ze vroegen zich af hoe lang ze deze Solidaritätszuschlag nog moeten betalen, want dit jaar zou dan het laatste jaar moeten zijn, maar ze hadden nog niets over een eventuele afschaffing ervan gehoord. Het zal voorlopig nog wel voor onbepaalde tijd zijn...
(Ik had overigens nog niet eerder gehoord van de Soli)
Edwin* schreef:
do 31 okt, 2019 23:04
Ze vroegen zich af hoe lang ze deze Solidaritätszuschlag nog moeten betalen, want dit jaar zou dan het laatste jaar moeten zijn, maar ze hadden nog niets over een eventuele afschaffing ervan gehoord. Het zal voorlopig nog wel voor onbepaalde tijd zijn...
Soort "Kwartje van Kok" gaat het dus worden. De regering heeft het geld hard nodig voor andere zaken dus het zal wel blijven. Zelf de titel kan worden gehandhaafd.
Fedor schreef:
do 31 okt, 2019 21:27
Graag een vervolg idd :D

Ben zelf zowel voor als na de Wende in de DDR geweest.
Fedor, met de fiets voor de Wende? Lijkt me onmogelijk. Echt "Streng verboten für Ausländer", dat heb ik twee keer zelf aan den lijve ondervonden, bij de tweede poging mijn fiets in beslag genomen....
Fedor schreef:
vr 01 nov, 2019 09:26
Edwin* schreef:
do 31 okt, 2019 23:04
Ze vroegen zich af hoe lang ze deze Solidaritätszuschlag nog moeten betalen, want dit jaar zou dan het laatste jaar moeten zijn, maar ze hadden nog niets over een eventuele afschaffing ervan gehoord. Het zal voorlopig nog wel voor onbepaalde tijd zijn...
Soort "Kwartje van Kok" gaat het dus worden. De regering heeft het geld hard nodig voor andere zaken dus het zal wel blijven. Zelf de titel kan worden gehandhaafd.
Ik moet zeggen dat de wegen in het Oosten inmiddels beter zijn dan die in het Westen, dus dat geld zal daar ook wel voor ingezet gaan worden. Zelf ben ik in 1992 langs de Oostzee gefietst en over Berlijn en de Harz weer terug, dat was toch wel even een kultuurshock. (nog even afgezien van de brakke infra die ze daar hadden) Gelukkig is er zag ik dit jaar wel een boel bewaard gebleven van vroeger. Al staan veel winkelpanden tegenwoordig ook daar in de dorpen leeg.
Martin E. van Doornik schreef:
vr 01 nov, 2019 12:51
Fedor schreef:
do 31 okt, 2019 21:27
Graag een vervolg idd :D

Ben zelf zowel voor als na de Wende in de DDR geweest.
Fedor, met de fiets voor de Wende? Lijkt me onmogelijk. Echt "Streng verboten für Ausländer", dat heb ik twee keer zelf aan den lijve ondervonden, bij de tweede poging mijn fiets in beslag genomen....
Was nog met mijn ouders, met de auto. Ook dan erg veel geregel.
Mooi verslag, mooi topic. Heb in 2009 de Deutsch-Deutscher Radweg gedaan. Langs het voormalige IJzeren Gordijn, van Lübeck naar Hof. Ongelooflijk wat allemaal is aangericht. Indrukmakend. Zeer aanbevolen, maar stukken vd route meer voor mountainbikes geschikt, kolonnewege!
senior schreef:
vr 01 nov, 2019 23:08
Mooi verslag, mooi topic. Heb in 2009 de Deutsch-Deutscher Radweg gedaan. Langs het voormalige IJzeren Gordijn, van Lübeck naar Hof. Ongelooflijk wat allemaal is aangericht. Indrukmakend. Zeer aanbevolen, maar stukken vd route meer voor mountainbikes geschikt, kolonnewege!
Die zijn weet ik uit ervaring ook niet op een mountainbike fijn om te fietsen.
Herfst 1992 langs de Oostzeekust en er tussenin zorgde voor erg veel modder op teveel plaatsen.
1992008.jpg
Precies! Die zijn het, je wordt er helemaal gaar van!
Ik zie in het midden een comfortabel pad. Het is maar waar je je op instelt.
Deze foto heb ik in 1980 bij Duderstadt genomen. Helemaal links zie je de dubbele beton-met-gaatjes dienstweg. Nu allemaal geschiedenis.....

DDR-grens bij Duderstadt.jpg
Leon schreef:
za 02 nov, 2019 11:48
Ik zie in het midden een comfortabel pad. Het is maar waar je je op instelt.
Dat lijkt maar zo, veel kuilen plassen en vanwege het strandzand soms erg mul, ik was blij er af te zijn.
Leon schreef:
za 02 nov, 2019 11:48
Ik zie in het midden een comfortabel pad. Het is maar waar je je op instelt.
Ik ken deze tankpaden van het Pools-Duitse grensgebied en de Elbe-route , echt verschrikkelijk rottig om te fietsen, hieronder het beton half overwoekerd en toevallig zonder gaten, maar schots en scheef:

fietspad-boom-1.jpg